કુલ સ્થાનિક ઉત્પાદન શું છે? Gross Domestic Product (GDP) in Gujarati

ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (GDP) એ ચોક્કસ સમયગાળામાં દેશની સરહદોમાં ઉત્પાદિત તમામ તૈયાર માલ અને સેવાઓનું કુલ નાણાકીય અથવા બજાર મૂલ્ય છે. એકંદર સ્થાનિક ઉત્પાદનના વ્યાપક માપદંડ તરીકે, તે આપેલ દેશના આર્થિક સ્વાસ્થ્યના વ્યાપક સ્કોરકાર્ડ તરીકે કાર્ય કરે છે.

જો કે GDP સામાન્ય રીતે વાર્ષિક ધોરણે ગણવામાં આવે છે, તે કેટલીકવાર ત્રિમાસિક ધોરણે પણ ગણવામાં આવે છે. યુ.એસ.માં, ઉદાહરણ તરીકે, સરકાર દરેક નાણાકીય ત્રિમાસિક અને કેલેન્ડર વર્ષ માટે વાર્ષિક જીડીપી અંદાજ બહાર પાડે છે. આ રિપોર્ટમાં સમાવિષ્ટ વ્યક્તિગત ડેટા સેટ્સ વાસ્તવિક શબ્દોમાં આપવામાં આવ્યા છે, તેથી ડેટાને કિંમતમાં ફેરફાર માટે એડજસ્ટ કરવામાં આવે છે અને તેથી તે ફુગાવાના ચોખ્ખા છે.

"ગ્રોસ" નો અર્થ શું છે?

"ગ્રોસ" ("ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ"માં) સૂચવે છે કે ઉત્પાદનોની ગણતરી તેમના અનુગામી ઉપયોગને ધ્યાનમાં લીધા વિના કરવામાં આવે છે. ઉત્પાદનનો ઉપયોગ વપરાશ માટે, રોકાણ માટે અથવા સંપત્તિને બદલવા માટે થઈ શકે છે. તમામ કિસ્સાઓમાં, ઉત્પાદનની અંતિમ "વેચાણ રસીદ" કુલ GDP આંકડામાં ઉમેરવામાં આવશે.

તેનાથી વિપરીત, "નેટ" એ એસેટને બદલવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા ઉત્પાદનોનો હિસ્સો ધરાવતું નથી (ઘસારાને સરભર કરવા માટે). "નેટ" માત્ર વપરાશ અથવા રોકાણ માટે વપરાતા ઉત્પાદનો દર્શાવે છે.

"ઘરેલું (Domestic)" નો અર્થ શું છે? (GDP vs GNP અને GNI)

સ્થાનિક (જીડીપી)

"ઘરેલું" ("ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ"માં) સૂચવે છે કે સમાવેશનો માપદંડ ભૌગોલિક છે: ઉત્પાદકની રાષ્ટ્રીયતાને ધ્યાનમાં લીધા વિના, દેશની સરહદમાં ઉત્પાદિત માલ અને સેવાઓ ગણવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં જર્મન માલિકીની ફેક્ટરીનું ઉત્પાદન યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના જીડીપીના ભાગ તરીકે ગણવામાં આવશે.

રાષ્ટ્રીય (GNP)

તેનાથી વિપરિત, "રાષ્ટ્રીય" ("ગ્રોસ નેશનલ પ્રોડક્ટ"માં) સૂચવે છે કે સમાવેશનો માપદંડ નાગરિકતા (રાષ્ટ્રીયતા) પર આધારિત છે: ઉત્પાદન ભૌતિક રીતે ક્યાં થાય છે તે ધ્યાનમાં લીધા વિના, દેશના રાષ્ટ્રીય દ્વારા ઉત્પાદન કરવામાં આવે ત્યારે માલ અને સેવાઓની ગણતરી કરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં જર્મન માલિકીની ફેક્ટરીનું ઉત્પાદન યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના જીડીપીના ભાગ તરીકે ગણવા ઉપરાંત જર્મનીના GNP (ગ્રોસ નેશનલ પ્રોડક્ટ)ના ભાગ તરીકે ગણવામાં આવશે.

GNI

GNI (ગ્રોસ નેશનલ ઇન્કમ) એ GNP જેવું જ મેટ્રિક છે, કારણ કે બંને ભૂગોળને બદલે રાષ્ટ્રીયતા પર આધારિત છે. તફાવત એ છે કે, કુલ મૂલ્યની ગણતરી કરતી વખતે, GNI આવકના અભિગમનો ઉપયોગ કરે છે જ્યારે GNP GDPની ગણતરી કરવા માટે ઉત્પાદન અભિગમનો ઉપયોગ કરે છે. GNP અને GNI બંનેએ સૈદ્ધાંતિક રીતે સમાન પરિણામ આપવું જોઈએ.

"ઉત્પાદન" નો અર્થ શું છે?

"ઉત્પાદન" ("ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ"માં) બજારમાં વેચવામાં આવતા અંતિમ માલ અને સેવાઓના ઉત્પાદન અથવા આર્થિક ઉત્પાદન માટે વપરાય છે.

જીડીપીમાં સમાવિષ્ટ:

અંતિમ માલ અને સેવાઓ પૈસા માટે વેચાય છે. માત્ર અંતિમ માલસામાનના વેચાણની ગણતરી કરવામાં આવે છે, કારણ કે અંતિમ સારા બનાવવા માટે વપરાતા માલ સંબંધિત વ્યવહાર (ઉદાહરણ તરીકે, ખુરશી બાંધવા માટે વપરાતા લાકડાની ખરીદી) પહેલાથી જ અંતિમ સારા કુલ મૂલ્ય (કિંમત કે જેની કિંમત પર ખુરશી છે) માં સામેલ છે. વેચાય છે).

જીડીપીમાં શામેલ નથી:

• અવેતન કાર્ય: કુટુંબમાં કરવામાં આવેલ કાર્ય, સ્વયંસેવક કાર્ય, વગેરે.
• બિન-નાણાકીય વળતરયુક્ત કાર્ય
• બજારમાં વેચાણ માટે ઉત્પાદિત માલ નથી
• વિનિમય માલ અને સેવાઓ
• કાળા બજાર
• ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ
• ટ્રાન્સફર ચૂકવણી
• વપરાયેલ માલસામાનનું વેચાણ
• મધ્યવર્તી માલ અને સેવાઓ કે જેનો ઉપયોગ અન્ય અંતિમ માલ અને સેવાઓના ઉત્પાદન માટે થાય છે

જીડીપી વૃદ્ધિ દર જીડીપીના ચાર ઘટકો દ્વારા સંચાલિત છે. મુખ્ય ડ્રાઇવર વ્યક્તિગત વપરાશ છે, જેમાં છૂટક વેચાણના નિર્ણાયક ક્ષેત્રનો સમાવેશ થાય છે. બીજો ઘટક બાંધકામ અને ઇન્વેન્ટરી સ્તર સહિત વ્યવસાયિક રોકાણ છે. ત્રીજો સરકારી ખર્ચ છે જેની સૌથી મોટી શ્રેણીઓ સામાજિક સુરક્ષા લાભો, સંરક્ષણ ખર્ચ અને મેડિકેર લાભો છે. મંદી દરમિયાન અર્થતંત્રને જમ્પ-સ્ટાર્ટ કરવા માટે સરકાર વારંવાર ખર્ચમાં વધારો કરે છે. ચોથો ચોખ્ખો વેપાર છે.

 

જ્યારે અર્થતંત્ર વિસ્તરી રહ્યું છે, ત્યારે જીડીપી વૃદ્ધિ દર હકારાત્મક છે. જો અર્થતંત્ર વધે છે, તો વ્યવસાયો, નોકરીઓ અને વ્યક્તિગત આવક પણ વધે છે. જો તે સંકુચિત થાય છે, તો વ્યવસાયો નવી ખરીદીમાં રોકાણ કરવાનું બંધ કરે છે. તેઓ નવા કર્મચારીઓની ભરતી કરવામાં વિલંબ કરે છે જ્યાં સુધી તેઓ વિશ્વાસ ન કરે કે અર્થતંત્ર સુધરશે. તે વિલંબ અર્થતંત્રને વધુ નિરાશ કરે છે. નોકરીઓ વિના, ગ્રાહકો પાસે ખર્ચ કરવા માટે ઓછા પૈસા હોય છે. જો જીડીપી વૃદ્ધિ દર નકારાત્મક થઈ જાય તો દેશની અર્થવ્યવસ્થા મંદીની સ્થિતિમાં હોવાનું કહેવાય છે.

 

જીડીપી વૃદ્ધિ દર એ આર્થિક સ્વાસ્થ્યનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ સૂચક છે. તે વ્યવસાય ચક્રના ચાર તબક્કાઓ દરમિયાન બદલાય છે - ટોચ, સંકોચન, ચાટ અને વિસ્તરણ.

 

નોમિનલ જીડીપી એ તમામ અંતિમ માલસામાન અને સેવાઓનું મૂલ્ય છે જે અર્થતંત્ર આપેલ વર્ષ દરમિયાન ઉત્પન્ન કરે છે; તે ફુગાવા માટે સમાયોજિત નથી. જે વર્ષમાં આઉટપુટ ઉત્પન્ન થાય છે તે વર્ષમાં વર્તમાન ભાવોનો ઉપયોગ કરીને તેની ગણતરી કરવામાં આવે છે. નોમિનલ જીડીપી વર્ષ દરમિયાન ઉત્પાદિત તમામ માલસામાન અને સેવાઓ માટે થયેલા તમામ ફેરફારોને ધ્યાનમાં લે છે. જો કિંમતો એક સમયગાળાથી બીજા સમયગાળામાં બદલાય છે અને આઉટપુટ બદલાતું નથી, તો આઉટપુટ સ્થિર રહેવા છતાં નજીવી જીડીપી બદલાશે.

 

બીજી બાજુ વાસ્તવિક જીડીપી એ તમામ અંતિમ માલ અને સેવાઓનું કુલ મૂલ્ય છે જે અર્થતંત્ર આપેલ વર્ષ દરમિયાન ઉત્પન્ન કરે છે, જે ફુગાવા માટે જવાબદાર છે. તે પસંદ કરેલ આધાર વર્ષની કિંમતોનો ઉપયોગ કરીને ગણવામાં આવે છે. વાસ્તવિક જીડીપીની ગણતરી કરવા માટે, તમારે નિર્ધારિત કરવું જોઈએ કે આધાર વર્ષથી ફુગાવા દ્વારા જીડીપીમાં કેટલો ફેરફાર થયો છે અને દર વર્ષે ફુગાવાને વિભાજિત કરો. તેથી, વાસ્તવિક જીડીપી એ હકીકત માટે જવાબદાર છે કે જો કિંમતો બદલાય છે પરંતુ આઉટપુટ ન થાય, તો નજીવી જીડીપી બદલાશે.

ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટના પ્રકાર

જીડીપીની જાણ ઘણી રીતે કરી શકાય છે, જેમાંથી દરેક થોડી અલગ માહિતી પ્રદાન કરે છે.

નજીવી જીડીપી (Nominal GDP)

નોમિનલ જીડીપી એ અર્થતંત્રમાં આર્થિક ઉત્પાદનનું મૂલ્યાંકન છે જેમાં તેની ગણતરીમાં વર્તમાન ભાવનો સમાવેશ થાય છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, તે ફુગાવો અથવા વધતી કિંમતોની ગતિને છીનવી શકતું નથી, જે વૃદ્ધિના આંકડાને વધારી શકે છે.

નજીવી જીડીપીમાં ગણવામાં આવતા તમામ માલસામાન અને સેવાઓનું મૂલ્ય તે વર્ષમાં જે તે સામાન અને સેવાઓ માટે ખરેખર વેચવામાં આવે છે તેના પર ગણવામાં આવે છે. નજીવા GDP નું મૂલ્યાંકન ચલણ બજારના વિનિમય દરો પર સ્થાનિક ચલણ અથવા યુએસ ડૉલરમાં કરવામાં આવે છે, જેથી કેવળ નાણાકીય દ્રષ્ટિએ દેશોના GDP ની તુલના કરવામાં આવે.

એક જ વર્ષની અંદર ઉત્પાદનના વિવિધ ત્રિમાસિક ગાળાની સરખામણી કરતી વખતે નજીવી જીડીપીનો ઉપયોગ થાય છે. બે કે તેથી વધુ વર્ષોના જીડીપીની સરખામણી કરતી વખતે, વાસ્તવિક જીડીપીનો ઉપયોગ થાય છે. આનું કારણ એ છે કે, વાસ્તવમાં, ફુગાવાના પ્રભાવને દૂર કરવાથી અલગ-અલગ વર્ષોની સરખામણી માત્ર વોલ્યુમ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની મંજૂરી આપે છે.

વાસ્તવિક જીડીપી (Real GDP)

વાસ્તવિક જીડીપી એ ફુગાવા-વ્યવસ્થિત માપદંડ છે જે આપેલ વર્ષમાં અર્થતંત્ર દ્વારા ઉત્પાદિત માલસામાન અને સેવાઓના જથ્થાને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જેમાં સમયાંતરે આઉટપુટના વલણથી ફુગાવા અથવા ડિફ્લેશનની અસરને અલગ કરવા માટે ભાવ વર્ષ-દર-વર્ષ સ્થિર રહે છે. જીડીપી માલ અને સેવાઓના નાણાકીય મૂલ્ય પર આધારિત હોવાથી, તે ફુગાવાને આધીન છે.

વધતી કિંમતો દેશની જીડીપીમાં વધારો કરે છે, પરંતુ આ જરૂરી નથી કે ઉત્પાદિત માલ અને સેવાઓના જથ્થા અથવા ગુણવત્તામાં કોઈ ફેરફાર થાય. આમ, માત્ર અર્થતંત્રના નજીવા જીડીપીને જોઈને, તે કહેવું મુશ્કેલ હોઈ શકે છે કે ઉત્પાદનમાં વાસ્તવિક વિસ્તરણને કારણે આંકડો વધ્યો છે કે માત્ર ભાવ વધવાને કારણે.

અર્થશાસ્ત્રીઓ એવી પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરે છે જે અર્થતંત્રના વાસ્તવિક જીડીપી પર પહોંચવા માટે ફુગાવાને સમાયોજિત કરે છે. બેઝ યર તરીકે ઓળખાતા સંદર્ભ વર્ષમાં પ્રવર્તતા ભાવ સ્તરો માટે આપેલ કોઈપણ વર્ષમાં આઉટપુટને સમાયોજિત કરીને, અર્થશાસ્ત્રીઓ ફુગાવાના પ્રભાવને સમાયોજિત કરી શકે છે. આ રીતે, દેશના જીડીપીની એક વર્ષથી બીજા વર્ષની તુલના કરવી અને કોઈ વાસ્તવિક વૃદ્ધિ છે કે કેમ તે જોવાનું શક્ય છે.

વાસ્તવિક જીડીપીની ગણતરી જીડીપી કિંમત ડિફ્લેટરનો ઉપયોગ કરીને કરવામાં આવે છે, જે વર્તમાન વર્ષ અને આધાર વર્ષ વચ્ચેના ભાવમાં તફાવત છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો બેઝ યરથી કિંમતોમાં 5% વધારો થયો હોય, તો ડિફ્લેટર 1.05 હશે. નજીવી જીડીપીને આ ડિફ્લેટર દ્વારા વિભાજિત કરવામાં આવે છે, જે વાસ્તવિક જીડીપી આપે છે. નોમિનલ જીડીપી સામાન્ય રીતે વાસ્તવિક જીડીપી કરતા વધારે હોય છે કારણ કે ફુગાવો સામાન્ય રીતે હકારાત્મક સંખ્યા હોય છે.

વાસ્તવિક જીડીપી બજાર મૂલ્યમાં ફેરફાર માટે જવાબદાર છે અને આમ વર્ષ-દર વર્ષે આઉટપુટ આંકડાઓ વચ્ચેનો તફાવત ઓછો કરે છે. જો કોઈ રાષ્ટ્રની વાસ્તવિક જીડીપી અને નજીવી જીડીપી વચ્ચે મોટી વિસંગતતા હોય, તો આ તેના અર્થતંત્રમાં નોંધપાત્ર ફુગાવો અથવા ડિફ્લેશનનું સૂચક હોઈ શકે છે.

માથાદીઠ જીડીપી

માથાદીઠ જીડીપી એ દેશની વસ્તીમાં વ્યક્તિ દીઠ જીડીપીનું માપ છે. તે સૂચવે છે કે અર્થતંત્રમાં વ્યક્તિ દીઠ ઉત્પાદન અથવા આવકની માત્રા સરેરાશ ઉત્પાદકતા અથવા સરેરાશ જીવનધોરણ સૂચવી શકે છે. માથાદીઠ જીડીપી નજીવી, વાસ્તવિક (ફુગાવા-સમાયોજિત) અથવા PPP (ખરીદી શક્તિ સમાનતા) ની શરતોમાં કહી શકાય.

મૂળભૂત અર્થઘટન પર, માથાદીઠ જીડીપી દર્શાવે છે કે દરેક વ્યક્તિગત નાગરિકને કેટલું આર્થિક ઉત્પાદન મૂલ્ય આભારી હોઈ શકે છે. આ એકંદર રાષ્ટ્રીય સંપત્તિના માપદંડમાં પણ અનુવાદ કરે છે કારણ કે વ્યક્તિ દીઠ જીડીપી બજાર મૂલ્ય પણ સરળતાથી સમૃદ્ધિ માપ તરીકે કામ કરે છે.

માથાદીઠ જીડીપીનું વારંવાર જીડીપીના વધુ પરંપરાગત પગલાં સાથે વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે. અર્થશાસ્ત્રીઓ આ મેટ્રિકનો ઉપયોગ તેમના પોતાના દેશની સ્થાનિક ઉત્પાદકતા અને અન્ય દેશોની ઉત્પાદકતાની સમજ માટે કરે છે. માથાદીઠ જીડીપી દેશની જીડીપી અને તેની વસ્તી બંનેને ધ્યાનમાં લે છે. તેથી, દરેક પરિબળ એકંદર પરિણામમાં કેવી રીતે ફાળો આપે છે અને માથાદીઠ જીડીપી વૃદ્ધિને અસર કરે છે તે સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે.

જો કોઈ દેશની માથાદીઠ જીડીપી સ્થિર વસ્તી સ્તર સાથે વધી રહી હોય, ઉદાહરણ તરીકે, તે તકનીકી પ્રગતિનું પરિણામ હોઈ શકે છે જે સમાન વસ્તી સ્તર સાથે વધુ ઉત્પાદન કરી રહી છે. કેટલાક દેશોમાં માથાદીઠ જીડીપી ઊંચો હોઈ શકે છે પરંતુ વસ્તી ઓછી હોય છે, જેનો સામાન્ય રીતે અર્થ થાય છે કે તેઓએ વિશેષ સંસાધનોની વિપુલતાના આધારે આત્મનિર્ભર અર્થતંત્રનું નિર્માણ કર્યું છે.

જીડીપી શું જાહેર કરતું નથી?

જીડીપી આપણને શું કહી શકતું નથી તે સમજવું પણ જરૂરી છે. જીડીપી એ દેશના એકંદર જીવનધોરણ અથવા સુખાકારીનું માપ નથી. જો કે વ્યક્તિ દીઠ માલ અને સેવાઓના આઉટપુટમાં ફેરફાર (માથાદીઠ જીડીપી)નો ઉપયોગ મોટાભાગે દેશમાં સરેરાશ નાગરિક વધુ સારો છે કે ખરાબ છે તેના માપદંડ તરીકે કરવામાં આવે છે, તે એવી બાબતોને પકડી શકતું નથી કે જેને સામાન્ય સારી રીતે મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે. હોવા તેથી, ઉદાહરણ તરીકે, પર્યાવરણીય નુકસાન અથવા અન્ય બાહ્ય ખર્ચ જેમ કે અવાજના ખર્ચે ઉત્પાદનમાં વધારો થઈ શકે છે. અથવા તેમાં નવરાશના સમયનો ઘટાડો અથવા બિન-નવીનીકરણીય કુદરતી સંસાધનોનો અવક્ષય સામેલ હોઈ શકે છે. જીવનની ગુણવત્તા દેશના રહેવાસીઓમાં જીડીપીના વિતરણ પર પણ આધાર રાખે છે, માત્ર એકંદર સ્તર પર જ નહીં. આવા પરિબળોને ધ્યાનમાં લેવાનો પ્રયાસ કરવા માટે, યુનાઈટેડ નેશન્સ માનવ વિકાસ સૂચકાંકની ગણતરી કરે છે, જે માત્ર માથાદીઠ જીડીપીના આધારે જ નહીં, પરંતુ આયુષ્ય, સાક્ષરતા અને શાળામાં નોંધણી જેવા અન્ય પરિબળો પર આધારિત છે. જીડીપીની કેટલીક ખામીઓને ધ્યાનમાં લેવા માટે અન્ય પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા છે, જેમ કે જેન્યુઈન પ્રોગ્રેસ ઈન્ડીકેટર અને ગ્રોસ નેશનલ હેપીનેસ ઈન્ડેક્સ, પરંતુ તેમાં પણ તેમના ટીકાકારો છે.